Türkiye'de çalışanların temel haklarından biri olan yıllık ücretli izin, hem dinlenme ihtiyacını karşılamak hem de iş yaşamında dengeyi korumak amacıyla İş Kanunu ile güvence altına alınmıştır. Çalışanlar, aynı işverene bağlı olarak bir yıl çalıştıktan sonra bu haktan yararlanmaya başlar. Ancak bu izin yalnızca bir mola değil, aynı zamanda işçi sağlığı ve verimliliği için kritik bir sosyal haktır.
İzin Süreleri Kıdeme Göre Değişiyor
İş Kanunu’na göre yıllık izin süreleri, çalışanın aynı işverene bağlı olarak geçirdiği süreye göre belirleniyor. Yasa ile belirlenen asgari izin süreleri şu şekilde:
1 ila 5 yıl arasında çalışanlara en az 14 gün,
5 yıldan fazla, 15 yıldan az çalışanlara en az 20 gün,
15 yıl ve üzeri çalışanlara ise en az 26 gün izin verilmesi gerekiyor.
Madencilik sektöründe bu süreler 4 gün artırılarak uygulanıyor. Ayrıca, 18 yaş altı ve 50 yaş üstü işçiler için izin süresi asgari 20 gün olarak belirlenmiş durumda.
İzin Hakkı Devredilemez ve Vazgeçilemez
İş Kanunu’nun 53. maddesi uyarınca, yıllık ücretli izin hakkı ne devredilebilir ne de bu haktan feragat edilebilir. Dolayısıyla işveren, çalışanın izne çıkmadan sadece ücretini almasını sağlayamaz; benzer şekilde çalışan da bu hakkından vazgeçemez. Habertürk yazarı Ahmet Kıvanç’ın da vurguladığı gibi, “Yıllık izin sadece tatil değildir; çalışanların sağlığını korumak için tanınmış anayasal bir haktır.”
İşten Ayrılan İşçi Kullanılmayan İzin Ücretini Alabilir
Bir işçinin iş akdi sona erdiğinde, kullanılmamış izin günlerine ait ücret, işçinin son maaşı baz alınarak ödenmek zorundadır. Bu durum, işçinin kendi isteğiyle ayrılması ya da işveren tarafından çıkarılması fark etmeksizin geçerlidir.
İzin Süresi Nasıl Kullanılır?
Yıllık izin süresi kural olarak kesintisiz kullanılır. Ancak işçi ve işverenin anlaşmasıyla bu süre ikiye bölünebilir. Yalnızca bu durumda bile, bir bölümün en az 10 gün olması zorunludur. Örneğin bir çalışan 10 gün + 4 gün veya 7 gün + 7 gün gibi kombinasyonlarla iznini kullanabilir.
İzin süresi hesaplanırken, izne denk gelen resmi tatil, ulusal bayram ve hafta tatili günleri hesaba katılmaz. Örneğin 10 gün izne çıkan bir çalışanın izni, araya giren bir resmi tatil varsa, bu süre kadar uzar.
Yol İzni ve Ücret Ödemesi Uygulamaları
Çalışanın iznini başka bir şehirde geçirecek olması ve bunu belgelemesi halinde, işveren 4 güne kadar ücretsiz yol izni vermekle yükümlüdür. Bu süre yıllık izne eklenir, ancak bu günler için ücret ödenmez.
İşveren, çalışanın yıllık izin ücretini peşin ya da avans olarak ödemek zorundadır. Bu yükümlülüğün ihlali halinde, Yargıtay kararlarına göre işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilir.
