Kızılkum çölü nerede?

Kızılkum, Kazakistan ve Özbekistan arasında bulunan bir çöl. Yaklaşık olarak 300 bin km² yüz ölçümüyle dünyanın en büyük çölleri arasında yer alır. Orta Asya’nın iki büyük nehri (Seyhun ve Ceyhun) arasında yer alan Kızılkum Çölü, Aral Gölü’nün de güneyindedir.

Kış ve İlkbahar mevsimlerinde olmak üzere yıllık olarak 100–200 mm arası yağış almaktadır. Çölün kuzeybatıya eğimli bir düzlüklerinde izole olarak yükselen 3000 metreye varabilen yükseltiler bulunur Klâsik çöl ekosistemi özelliklerini gösteren Kızılkum Çölü, görece ortalama bir hayvan varlığına sahiptir.

Çölde, önemli türler olarak Rus kaplumbağası (Orta Asya adına endemik bir türdür), çöl kertenkelesi, Transcaspian yaban koyunu bölgede yaşamaktadır. Ayrıca sayısı azalmakta olan Saiga Tatarica adlı antilop türü de çölde önemli bir yer tutar. 1971’de bölgenin korunması adına ilk adım olarak buhara şehrinde Kızılkum koruma programı başlatıldı.

Özellikle sülün, altın kartal ve buhara geyiği koruma altına alındı. Bununla birlikte Buhara’nın 47 km doğusundaki Ceyran bölgesindeki koruma sahası da 1977 yılında oluşturuldu ve toy kuşu, Pers gazeli ve Moğol yaban atı bu yaban hayatı alanında koruma altına alındı.

Kıt ve dağınık bir bitki örtüsüne sahip çölde çalılar ve ufak ağaçlar; evcil deve, koyun ve atların otlatılması amacıyla kullanılmaktadır.

Ayrıca, 2016 yılında bölgede Mezozoyik Devri’ne ait çok önemli bir keşif yapılmıştır. Tyrannosauroidea üst familyasına ait Timurlengia Euotica adlı bir Tiranozor’un kalıntıları Kızılkum Çölü’nde bulundu. Bu canlı, yaklaşık 90 milyon yıl önce geç Kretase devrinde yaşamış ve Albertosaurus ile T-Rex’in de ait olduğu
dinozor ailesi içindeki önemli bir boşluğunu doldurmaktadır. Proceedings of the National Academy of Sciences adlı dergide yayımlanan makaleye göre Kızılkum Çölü’ndeki kalıntılar paleontolojik olarak büyük değere sahip ve özellikle dinozor tarihi ile ilgili pek çok ayrıntıyı gözler önüne sermektedir

Aral Gölü artık Kızılkum Çölü’nün bir parçası

Bir zamanlar dünyanın en büyük dördüncü gölü olan ve yıllardır hakkında küçüldüğüne dair haberler yapılan Aral Gölü ilk kez tamamen kurudu.

Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi’ne (NASA) ait Terra uydusuyla elde edilen bu fotoğraflar 2000 ile 2014 yılları arasına ait. Büyüklüğü nedeniyle ‘Aral Denizi’ olarak adlandırılan gölün nasıl kuruduğu bu çarpıcı görüntülerle anlaşılıyor.

Sovyetler Birliği’nin 60’lı yıllarda hayata geçirdiği hatalı proje sonrasında, sularının pamuk gibi tarım ürünleri yetiştirmek amacıyla kullanılmasıyla göl küçülmeye başladı ve bugün artık Kızılkum Çölü’nün bir parçası haline geldi.