Afyonkarahisar’ın Çay, Bolvadin ve Sultandağı ilçe sınırlarında yer alan Eber Gölü, sahip olduğu zengin biyolojik çeşitlilik ve ekosistemle Türkiye’nin önemli sulak alanlarından biri olma özelliğini taşıyor. Ancak Eber Gölü, son yıllarda artan kuraklık, kontrolsüz su kullanımı ve vahşi tarımsal sulama nedeniyle ciddi bir ekolojik tehdit altında. Uzmanlara göre, önlem alınmazsa Eber Gölü tamamen kuruyabilir.
Su seviyesi kritik düzeye düştü
Tektonik kökenli ve son buzul çağından kalan nadir göllerden biri olan Eber Gölü, 1993 yılında 10-15 metreyi bulan su derinliğine sahipken, günümüzde bu seviye 1,5 metreye kadar düştü.
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından Eber Gölü'nden yıllık 11 milyon ton su kullanım izni verilmişken, 2022 yılı itibarıyla bu miktarın üç katına ulaşan, yani yaklaşık 33 milyon tonluk su çekimi gerçekleşti. Üstelik bu fazla kullanımın büyük kısmı izinsiz olarak yapılmış durumda. Yıllık 22 milyon tonluk kaçak su kaybı, gölün yaşam döngüsünü geri döndürülemez biçimde tehdit ediyor.
Uzmanlar, Eber Gölü’ndeki su kaybının en büyük nedenlerinden birinin, ilkel sulama yöntemleri olduğunu belirtiyor. Tarımsal faaliyetlerde hala yaygın şekilde kullanılan "vahşi sulama", toprağın kontrolsüz şekilde suyla dolmasına neden olurken, göl havzasındaki su kaynaklarını da hızla tüketiyor. Merkezi tarımsal sulama sistemlerine geçilmemesi halinde, gölün tamamen kuruması an meselesi olabilir.
Eber Gölü, çok sayıda endemik bitki türüne ve göçmen kuşların konaklama alanlarına ev sahipliği yapıyor. Suyun çekilmesiyle birlikte göldeki canlı çeşitliliği de hızla azalıyor. Su kuşlarının yaşam alanları daralırken, su canlılarının yaşam döngüsü sekteye uğruyor. Gölün kuruması, bölgedeki ekolojik dengeleri bozacak zincirleme bir çevresel felakete dönüşebilir.
Acil önlem çağrısı
Uzmanlar, gölün korunması için merkezi tarımsal sulama sistemine geçilmesi, kaçak su kullanımının sıkı biçimde denetlenmesi ve bölge halkının sürdürülebilir tarım konusunda bilinçlendirilmesi gerektiğini vurguluyor. Aksi takdirde, Türkiye’nin 12. büyük gölü olan Eber, bir zamanlar Tuz Gölü’nde yaşanan benzer kuruma sürecini yaşayabilir.
